Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε και μας ρωτήσατε για την μέθοδο μικρο-τραυματισμού του ενδομητρίου ή αλλιώς endometrial scratching
Η βελτιστοποίηση του αναπαραγωγικού αποτελέσματος στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) αποτελεί τον κορυφαίο στόχο για τους ειδικούς της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Εδώ και πολλές δεκαετίες διερευνώνται νέες μέθοδοι και παρεμβάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αυξήσουν τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Οι “νέες” αυτές προσεγγίσεις συχνά καλούνται ως “add-ons” και η διερεύνηση της αποτελεσματικότητάς τους βρίσκεται σήμερα στο “μικροσκόπιο” των ειδικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής παγκοσμίως.
Χαρακτηριστική περίπτωση, ενός ευρέως εφαρμοζόμενου “add-on”, είναι ο μικρο-τραυματισμός του ενδομητρίου (local endometrial trauma) ή αλλιώς “endometrial scratching” πριν την έναρξη ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης. Το “endometrial scratching” είναι μία προτεινόμενη μικρο-τραυματική μέθοδος που στόχο έχει να αυξήσει την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου, να υποβοηθήσει τον συγχρονισμό μεταξύ του ενδομητρίου και του εμβρύου και εν τέλει να αυξήσει την πιθανότητα εμφύτευσης και ως εκ τούτου, επίτευξης κύησης.
Ο Δρ. Δημητρόπουλος και η ομάδα του βρίσκονται εδώ για να σας βοηθήσουν να απαντήσετε στα ερωτήματα που πιθανώς σας έχουν δημιουργηθεί αναφορικά με το endometrial scratching.
Το άρθρο αυτό έχει σκοπό να καταθέσει δεδομένα που θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε καλύτερα το ρόλο του ενδομητρίου στην κύηση, τους προτεινόμενους μηχανισμούς μέσω των οποίων το endometrial scratching μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη κύησης και να παρέχει δεδομένα αναφορικά με το “πότε” και “για ποιους” το endometrial scratching μπορεί να είναι επωφελές. Σκοπός μας είναι να παρέχουμε έγκυρη πληροφόρηση και ως εκ τούτου, την δυνατότητα, στο υπογόνιμο ζευγάρι να αποφασίσει εάν επιθυμεί να λάβει την υπηρεσία αυτή, αφού πρώτα κατανοήσει καλύτερα τις δυνατότητες που του προσφέρει.
1. Τι είναι το ενδομήτριο και πως η λειτουργικότητά του μπορεί να επηρεάσει την έκβαση της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Το ενδομήτριο αποτελεί έναν ιστό ο οποίος επενδύει το εσωτερικό της μήτρας. Εκεί προσφύεται και εμφυτεύεται το γονιμοποιημένο ωάριο, δηλαδή το έμβρυο. Επίσης, εφόσον επιτευχθεί εγκυμοσύνη το ενδομήτριο συμμετέχει στον σχηματισμό του πλακούντα, το οποίο είναι το όργανο που παρέχει στο έμβρυο οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή του. Για τους λόγους αυτούς το ενδομήτριο είναι ένας ιστός απαραίτητος τόσο για την επίτευξη, όσο και για την επιτυχή έκβαση μίας εγκυμοσύνης. Έτσι, τόσο οι ανατομικές, όσο και οι λειτουργικές βλάβες του ενδομητρίου έχουν συσχετιστεί με διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι η υπογονιμότητα, οι αποτυχημένες προσπάθειες εμφύτευσης, οι αποβολές, η προεκλαμψία αλλά και πολλές άλλες.
2. Τι είναι το endometrial scratching και μέσω ποιων μηχανισμών μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη εγκυμοσύνης στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Το endometrial scratching είναι μία διαδικασία μέσω της οποίας προκαλείται ένας τοπικός μικρο-τραυματισμός στο ενδομήτριο. Αν και φαίνεται περίεργο, μελέτες δείχνουν πως ο μικρο-τραυματισμός αυτός έχει ευεργετικές ιδιότητες και μπορεί να βοηθήσει την εμφύτευση του εμβρύου, ειδικά σε περιπτώσεις όπου αυτή καθίσταται δύσκολη, όπως συμβαίνει στα περιστατικά που παρουσιάζουν ανεξήγητες επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εμφύτευσης μετά από θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποίηση (recurrent implantation failure, RIF).
Οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων το endometrial scratching μπορεί να βοηθήσει την εμφύτευση παραμένουν άγνωστοι. Ωστόσο, φαίνεται πως το endometrial scratching μπορεί να βελτιώσει το συγχρονισμό και την επικοινωνία μεταξύ ενδομητρίου και εμβρύου, ενώ παράλληλα φαίνεται πως μπορεί να διαμορφώσει ένα περιβάλλον φιλικό προς το έμβρυο, αυξάνοντας την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου.
3. Μπορεί το endometrial scratching να αυξήσει την πιθανότητα εμφύτευσης και άρα τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Θα μπορούσαμε να πούμε πως το endometrial scratching δεν φαίνεται πως αυξάνει σημαντικά τα ποσοστά εμφύτευσης και επίτευξης κύησης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση, όταν αυτό εφαρμόζεται χωρίς ειδικά κριτήρια σε όλα τα υπογόνιμα ζευγάρια.
Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 1000 ασθενείς, δείχνουν ότι το endometrial scratching μπορεί να αυξήσει έως και 10% τα ποσοστά γεννήσεων σε υπογόνιμες γυναίκες που παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες εμφύτευσης (RIF) μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση.
4. Πρέπει το endometrial scratching να εφαρμόζεται καθολικά στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης και εάν όχι σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται η εφαρμογή του;
Με βάση τα δεδομένα της βιβλιογραφίας το endometrial scratching δεν πρέπει να προσφέρεται σε κάθε κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης για την αύξηση της πιθανότητας επιτυχίας του κύκλου, καθώς φαίνεται πως είναι μία παρέμβαση που η γενικευμένη της χρήση δεν είναι επωφελής.
Το endometrial scratching μπορεί να εφαρμοστεί για τη διαχείριση περιστατικών με επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες εμφύτευσης (RIF), καθώς σε αυτή την ειδική κατηγορία υπογονιμότητας φαίνεται πως έχει επωφελή δράση και μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της πιθανότητας επιτυχίας ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ωστόσο, και σε αυτές τις περιπτώσεις, η παρέμβαση αυτή πρέπει να προσφέρεται εξατομικευμένα, μετά από εκτίμηση του αιτίου που οδηγεί στην αποτυχία εμφύτευσης και δεν πρέπει να θεωρείται ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης.
5. Τι περιλαμβάνει η διαδικασία του endometrial scratching;
To endometrial scratching είναι γενικά μία απλή διαδικασία για την οποία δεν απαιτείται ιδιαίτερη προετοιμασία. Μπορεί να πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα με υστεροσκόπηση ή και ανεξάρτητα από αυτήν.
Στην περίπτωση όπου πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα με υστεροσκόπηση απαιτείται προετοιμασία της ασθενούς, καθώς χορηγείται ήπια αναισθησία. Η χορήγηση αναισθησίας κατά την υστεροσκόπηση είναι απαραίτητη τόσο για την αποφυγή του πόνου, όσο και για τη σωστή εκτέλεση της εξέτασης. Με την ταυτόχρονη διενέργεια υστεροσκόπησης-scratching δίνεται η δυνατότητα εντοπισμού βλαβών στο ενδομήτριο με μεγάλη ακρίβεια, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να επιδιορθωθούν τυχόν βλάβες που θα εντοπιστούν. Παράλληλα μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος επιπλοκών και μικρο-τραυματισμών.
Στην περίπτωση όπου το scratching πραγματοποιηθεί χωρίς υστεροσκόπηση, δεν απαιτείται καμία προετοιμασία της ασθενούς.
Ανεξάρτητα από το εάν το scratching πραγματοποιείται ταυτόχρονα ή όχι με υστεροσκόπηση, ο τοπικός μικρο-τραυματισμός του ενδομητρίου επιτυγχάνεται με την χρήση ειδικών μέσων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της βιοψίας του ενδομητρίου ή ακόμα και με την χρήση ενός απλού καθετήρα (pipelle).
Σε κάθε περίπτωση, το μέσο μέσω του οποίου επιτυγχάνεται ο μικρο-τραυματισμός (scratching) εισάγεται στην μήτρα διακολπικά και στην συνέχεια πραγματοποιείται το scratching, το οποίο και διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας η ασθενής παρακολουθείται για λίγα λεπτά και στην συνέχεια μπορεί κανονικά να συνεχίσει τις δραστηριότητές της.
Αν και το endometrial scratching είναι μία σχετικά απλή διαδικασία, πρέπει πάντα να πραγματοποιείται σε ελεγχόμενο περιβάλλον και από έμπειρο μαιευτήρα-γυναικολόγο, εξειδικευμένο στις τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
6. Σε ποια φάση του κύκλου πρέπει να πραγματοποιείται το endometrial scratching, ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα;
Τα δεδομένα δείχνουν πως το endometrial scratching παρουσιάζει βέλτιστη αποτελεσματικότητα όταν πραγματοποιείται περί την 21η ημέρα του κύκλου που προηγείται αυτού στον οποίο θα πραγματοποιηθεί η εμβρυομεταφορά ή αλλιώς 7 ημέρες πριν την αναμενόμενη έλευση της περιόδου.
Σε κάθε περίπτωση και πριν την πραγματοποίηση του scratching, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος για τον αποκλεισμό της πιθανότητας ύπαρξης αρχόμενης εγκυμοσύνης και τα ζευγάρια θα πρέπει να είναι ενήμερα πως από την ημέρα που θα γίνει το scratching, έως και την ολοκλήρωση του κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης, θα πρέπει να λαμβάνουν προστασία κατά την σεξουαλική επαφή.
7. Είναι επώδυνο το endometrial scratching και ποιες επιπλοκές μπορούν να εμφανιστούν μετά την εφαρμογή του;
Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε πως το endometrial scratching είναι μία σχετικώς ανώδυνη διαδικασία. Η πλειονότητα των γυναικών που έχει υποβληθεί σε endometrial scratching δεν αναφέρει καμία ενόχληση, ενώ κάποιες αναφέρουν ήπια ενόχληση, η οποία μερικές φορές φτάνει σε επίπεδο πόνου 6/10, όπου 10 χαρακτηρίζεται ο πόνος ο οποίος δεν είναι ανεκτός. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες αναφέρονται ήπιες ενοχλήσεις (κράμπες) στην κοιλιά που μπορεί να διαρκέσουν από μερικές ώρες, έως και λίγα εικοσιτετράωρα μετά από την διενέργεια το endometrial scratching.
Αναφορικά με τις πιθανές επιπλοκές του endometrial scratching, αυτές είναι ελάχιστες και γενικά μικρής βαρύτητας και ως εκ τούτου το endometrial scratching θεωρείται ασφαλές. Μεταξύ των επιπλοκών θα μπορούσαν να αναφερθούν ήπια αιμορραγικά φαινόμενα, τα οποία όμως είναι εξαιρετικά σπάνια και συνήθως δεν απαιτούν ιατρική παρέμβαση για την αντιμετώπισή τους.
Επιπρόσθετα, έχει αναφερθεί μία μικρή πιθανότητα εμφάνισης μολύνσεων στο ενδομήτριο (ενδομητρίτιδα), οι οποίες συνηθέστερα οφείλονται στην μεταφορά μικροβίων από τον κόλπο και τον τράχηλο στην μήτρα, μέσω των μέσων που χρησιμοποιούνται για το scratching.
Το scratching θα πρέπει να αποφεύγεται στις περιπτώσεις όπου υπάρχει διαγνωσμένη παθολογία στο ενδομήτριο, όπως είναι οι πολύποδες. Τέλος, δεν επηρεάζει αρνητικά την έκβαση της κύησης και δεν αυξάνει το κίνδυνο αποβολών, καθώς και των κίνδυνο εμφάνισης μαιευτικών και περιγεννητικών επιπλοκών.
8. Αυξάνει σημαντικά το endometrial scratching το κόστος ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης και είναι ευρέως διαθέσιμο;
Το endometrial scratching δεν έχει σημαντική οικονομική επιβάρυνση και έτσι δεν αυξάνει σημαντικά το συνολικό κόστος ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ωστόσο, πρέπει πάντα να παρέχεται σε εξειδικευμένα κέντρα και ιατρεία γονιμότητας και πρέπει να πραγματοποιείται από έμπειρο μαιευτήρα-γυναικολόγο, εξειδικευμένο στις τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, έπειτα από αναλυτική συμβουλευτική και ενημέρωση των ενδιαφερόμενων ζευγαριών.
Ο Κωνσταντίνος Δημητρόπουλος είναι Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος , εξειδικευμένος στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση (IVF) και την Ενδοσκοπική Χειρουργική. Κλείστε μαζί του ραντεβού για το σχεδιασμό ενός εξατομικευμένου πλάνου αντιμετώπισης της υπογονιμότητας που πιθανόν να αντιμετωπίζετε.
